مدیریت ریسک پروژه
بخشی از مطلب
از زمان پیدایش تمدن، انسان ها با احتمال خسارت روبه رو بوده اند.اجداد ما
با محیطی سرشار از خطرات و مخاطرات مواجه بوده اند.نخستین خطرات که طبیعت و
حیوانات وحشی بودند، موجب ریسک می شدند و این خطرات نه تنها حیوانات وحشی
بلکه شامل انسان ها نیز می شد. به تدریج انسان ها آموختند که به صورت جمعی و
فردی،اتفاقات ناخوشایند را پیش بینی و خود را برای مقابله با آن آماده
کنند.
آنها پناهگاه ساختند و شروع به ذخیره برای آینده کردند. این تدابیرگرچه
پوششی در مقابل عناصر و وحشیگری های طبیعت ایجاد کرد،اما ریسک های جدیدی را
نیز خلق کرد. ساختمان های ساخته شده برای حفاظت در برابر آسیب ضعیف بودند و
پس اندازکردن برای انباشت ثروت نیز ناگزیر ریسک های جدیدی خلق کرد. کسانی
که بیشتر پس انداز می کردند، در معرض هجوم کسانی که پس انداز نکرده بودند،
قرار می گرفتند (چیزی که تا به امروز ادامه دارد).
چالش مقابله با ریسک در روندی رو به رشد هنوز هم ادامه دارد.هرچه روش های
جدید مقابله با ریسک کشف می شوند، ریسک های جدیدی نیز اغلب در نتیجه پیشرفت
نمود پیدا می کنند .مهار انرژی، زندگی را آسان تر کرده است، اما ریسک های
جدیدی نیز به وجود آورده است. تا حدود 200 سال پیش منابع عمده انرژی، انرژی
عضلات (انسان و حیوان) ، باد و آب بودند که ریسک های متعادلی به همراه
داشتند. از اوایل سده 1800 میلادی پیشرفت در تکنولوژی، منابع انرژی در
دسترس را افزایش داد که با هر کدام از منابع جدید انرژی، ریسک های جدیدی
نیز ظهور یافتند. به عنوان مثال، انقلاب صنعتی شاهد استفاده از بخار برای
روند تولیدبود و همراه با بخار، ریسک های جدیدی به وجود آمدند.
باید به این نکته توجه داشت که اگرچه سیستم حقوقی، چهارچوبی برای تعریف
حقوق و مسئولیت های فردی و حمایت ازاین حقوق ایجاد کرد، درعین حال سیستم
حقوقی به تنهایی تبدیل به یک منبع ریسک شد؛ زیرا با ایجاد این سیستم،
پرداخت خسارت افرادی که مصدوم شده یا آسیب می دیدند، توسط دیگران انجام می
شد. از زمانی که مفهوم حقوق و مسئولیت ها گسترش پیدا کرد، دلایل رفتاری
دیگری نیز پدیدار شدند: ریسک های حقوقی مسئولیت بالقوه در بسیاری از تخلفات
جدید نظیر آسیب های محیطی، تبعیض شغلی، آزار جنسی و خشونت در محل کار.
آخرین توسعه ریسک که ما با آن مواجه هستیم، ریسک های ناشی از پیشرفت و
تکنولوژی است. عصر اطلاعات، انواع ریسک های جدید را در بر دارد. اطلاعات
ارزشمند است و در معرض آسیب بودن آن نمایانگر وجود ریسک است. روش جمع آوری
اطلاعات در میزان این ریسک ها مؤثر است. زمانی که ثبت اطاعات و داده ها بر
روی رسانه ها به سختی صورت می گرفت حفاظت از اطلاعات و ردیابی سیستم امنیتی
آنها آسان تر بود. ارتباط دو جانبه اینترنت و ارتباطات الکترونیک، اطلاعات
ارزشمند را به روش های غیر قابل تصوری در معرض ریسک قرارمی دهند. هکرهایی
که به خرابکاری و دستبرد الکترونیکی روی آورده اند، جایگزین راهزنان و
سارقانی شده اند که بازرگانان پیشین را مورد تهدید قرار می دادند.
با هر پیشرفتی در تکنولوژی، ریسک های جدیدی ایجاد می شود،بسیاری از ریسک
های قدیمی همچنان باقی می مانند و در نتیجه، موجودی ریسک ها (فراوانی تجمعی
ریسک ها) افزایش پیدا می کنند. مخاطرات ایجادشده در تأسیسات هسته ای،
طوفان های ویرانگر، زلزله، بمب گذاری مراکز تجاری و حملات تروریستی یادآور
این حقیقت اند که تنها طبیعت تخریب و مرگ آفرینی نمی کند، بلکه انسان نیز
دست به چنین اعمالی می زند. اگرچه سایر خسارات تنها به این دلیل که بر یک
فرد یا یک شرکت تأثیرگذارند کم اهمیت ترند، اما برای شخصی که متحمل خسارت
شده است دیگر چیزی به عنوان کم اهمیت معنی نمی دهد.
با روند افزایشی ریسک ها میزان خسارات ناشی از تصادفات نیز افزایش یافته
است. جالب توجه آنکه هزینه فزاینده خسارات تنها تابعی از تعداد فزاینده
ریسک هاست. حتی خساراتی که از خطرات طبیعی نظیر طوفان، زلزله و سیل ناشی می
شوند، شدتی در حال افزایش از خود نشان داده اند. علاوه بر این، هزینه
خسارات در انطباق با تورم افزایش مجددی یافته اند. اگر چه زلزله، سیل و
طوفان با همان سرعت پیشین رخ می دهند، اما فاجعه پر خسارت تر از قبل به
نظرمی رسد. دلیل روشن این امر آن است که ثروت، سرمایه گذاری و دارایی
بیشتری در معرض خطر قرار گرفته است.
«مدیریت ریسک»
هدف از مدیریت ریسک، مدیریت نااطمینانی است و شامل فعالیت های شناسایی ,
ارزیابی, پایش وکاهش تاثیر ریسک ها بر یک کسب و کار می شود. یک برنامه
مدیریت ریسک صحیح با استراتژی های مدیریت ریسک مناسب میتواند مشکلات هزینه
بر و استرس زا را به حداقل رسانده و ادعای خسارت و حق بیمه را کاهش دهد.
بنابه نظر بوهم, مدیریت ریسک، فرایندی شامل دو فاز اصلی است: تخمین ریسک که
شامل شناسایی، تحلیل و اولویت بندی است و کنترل ریسک که مراحل برنامه ریزی
مدیریت ریسک، برنامه ریزی نظارت ریسک و اقدامات اصاحی را شامل می شود.
به اعتقاد فیرلی مدیریت ریسک دارای هفت فاز است:
– شناسایی عوامل ریسک
– تخمین احتمال رخداد ریسک و میزان تأثیر آن
– ارائه راهکارهایی جهت تعدیل ریسک های شناسایی شده
– نظارت بر عوامل ریسک
– ارائه یک طرح احتمالی
– مدیریت بحران
– احیای سازمان بعد از بحران
براساس الگوی استاندارد سازمان انگلستان در توسعه یک برنامه مدیریت ریسک، 5 مرحله انجام می شود که در ذیل به آنها می پردازیم:
-مرحله اول: شناسایی زمینه ریسک
در این مرحله، شناسایی محل و شرایط رخداد ریسک نظیر یک محل کار مشخص، اداره، یک بخش کاری یا شعبه فروشگاه خرده فروشی انجام میشود.
– مرحله دوم: شناسایی ریسک
در این مرحله ریسک هایی شناسایی می شوند که احتمالا بر دستیابی به اهداف
کسب و کار تأثیر می گذارند. ابتدا باید ریسک توصیف شود: چه اتفاقی ممکن است
رخ دهد؟ چگونه و چرا اتفاق خواهد افتاد؟ پس از آن نتایج ریسک باید توصیف
شود: اگر ریسک محقق شود، چه اتفاقی خواهد افتاد؟
_ به صورت سیستماتیک کلیه وظایف، فعالیت ها و مراحل عملکرد خود را بررسی کرده و تشخیص دهید که برای هر کارکرد چه اتفاقی خواهد افتاد؟
_ گزارشات و یادداشت های خودرا بررسی کنید تا اشتباهاتی را که در گذشته رخ داده اند، شناسایی کنید.
_ سیستم ها و فرایندها را برای شناسایی نقاط بحرانی تحلیل کنید؛.
_ با کارمندان و همکاران خود مشورت کنید.
– مرحله سوم: ارزیابی ریسک
در این مرحله، احتمال و نتایج هر ریسک شناسایی شده با استفاده از سنجه های آماده شده تحلیل می شود
_ کنترل های موجود برای هر ریسک را مورد توجه قرار دهید.با توجه به کنترل
های موجود چه تدابیر دیگری برای کنترل ریسک باید اندیشیده شود.
_ اثربخشی کنترل های موجود برای پیشگیری از رخداد ریسک و کاهش اثرات آن را
برآورد کنید. تناسب و عدم تناسب کنترل های موجود را تعیین نمایید.
احتمال در واقع توصیف کیفی احتمالات و فراوانی است: ریسک با چه احتمالی رخ
می دهد؟ در ماتریس تحلیل ریسک, بهترین توصیف از احتمال رخداد ریسک (با توجه
به سنجه های کنترل موجود) انتخاب می شود. نتایج در واقع برآمد یک پیشامد
یا موقعیت به صورت خسارت،آسیب، زیان یا عایدی است. نتیجه پیشامد ریسکی
چیست؟ در ماتریس تحلیل ریسک، بهترین توصیف از نتایج ریسک (با توجه به سنجه
های کنترل موجود) انتخاب می شود. در ماتریس تحلیل ریسک، تلاقی احتمال و
نتیجه ریسک انتخاب می شود. در این صورت
می توان گفت: برآورد نرخ ریسک = برآورد نتیجه×برآورد احتمال
